9 nguyên nhân đi tiểu đêm: Triệu chứng và cách phòng ngừa bệnh

Tiểu đêm là một tình trạng rối loạn thói quen đi tiểu khá phổ biến, đặc biệt ở nam giới lớn tuổi. Tác hại nổi bật của tiểu đêm là làm giảm chất lượng giấc ngủ, nhiều trường hợp có thể ảnh hưởng đến sức khỏe tâm thần của người bệnh. Tham khảo bài viết này để hiểu hơn về nguyên nhân và cách phòng tránh hoặc giảm bớt tình trạng bệnh tiểu đêm.

Tiểu đêm là gì?

Tiểu đêm là tình trạng người bệnh bị đánh thức bởi cơn buồn tiểu và phải ra khỏi giường để đi tiểu vào ban đêm. Nếu phải thức dậy đi tiểu trên 1 lần mỗi đêm, nam giới có thể mắc chứng tiểu đêm.

Bệnh tiểu đêm phổ biến như thế nào?

Theo nhiều nghiên cứu, đi tiểu đêm phổ biến và ảnh hưởng đến khoảng 40% người trưởng thành từ 18 đến 79 tuổi. Tiểu đêm có thể ảnh hưởng đến hầu hết mọi đối tượng, nhưng mức độ phổ biến tăng dần theo tuổi tác, đặc biệt là ở những người đàn ông lớn tuổi.

Các chuyên gia ước tính có khoảng 50% người ở độ tuổi 60 phải thức dậy ít nhất 2 lần mỗi đêm để đi tiểu. Và bệnh tiểu đêm có thể ảnh hưởng đến 80% người ở độ tuổi lớn hơn. (1)

Ngoài ra, tiểu đêm cũng thường xuyên xảy ra ở phụ nữ mang thai nhưng thường hết trong vòng ba tháng sau khi sinh.

Triệu chứng đi tiểu đêm

Tiểu đêm thường được mô tả là triệu chứng khó chịu nhất trong tất cả các triệu chứng đường tiết niệu dưới và cũng là một trong những triệu chứng phổ biến nhất. Cứ 3 người trưởng thành trên 30 tuổi thì có một người đi tiểu ít nhất 2 lần mỗi đêm và khoảng 70% những người này cảm thấy khó chịu vì điều này.

Một người trưởng thành sức khỏe bình thường có thể nghỉ ngơi liên tục từ 6 đến 8 giờ mỗi đêm mà không cần đi tiểu. Việc đi tiểu nhiều vào ban đêm khiến giấc ngủ kém vì thức dậy nhiều lần. Tình trạng này có thể chuyển biến nghiêm trọng hơn, nếu phải thức dậy 5-6 lần vào ban đêm.

Các triệu chứng liên quan đến việc đi tiểu vào ban đêm bao gồm sản xuất nước tiểu quá nhiều, đi tiểu quá thường xuyên và cảm thấy cần đi tiểu nhưng lại ra ít nước tiểu.

Chứng tiểu đêm có thể làm tăng nguy cơ té ngã và chấn thương ở người cao tuổi.

Nguyên nhân tiểu đêm nhiều

Có nhiều nguyên nhân gây tiểu đêm, mỗi tác nhân có thể do nhiều tình trạng sức khỏe tiềm ẩn khác nhau gây ra.

1. Sản xuất nhiều nước tiểu khi về đêm

Sản xuất nước tiểu dư thừa vào ban đêm (đa niệu về đêm) được xem là nguyên nhân phổ biến hàng đầu gây tiểu đêm nhiều lần. Theo ước tính, đây là nguyên nhân chiếm khoảng 60% trường hợp.

Một số trường hợp, việc sản xuất nước tiểu quá mức xảy ra suốt cả ngày lẫn đêm, được gọi là đa niệu toàn bộ. Tình trạng này thường liên quan đến việc tiêu thụ dư thừa lượng chất lỏng, bệnh tiểu đường và chức năng thận kém. Đôi khi là tác động của các chất lợi tiểu như một số loại thuốc, rượu và caffeine… có thể làm tăng lượng nước tiểu.

Lượng nước tiểu được bài tiết tăng cao chỉ xảy ra vào ban đêm khi lượng chất lỏng tăng lên vào ban đêm. Nước tiểu sản xuất quá nhanh cũng có thể xảy ra khi phù ngoại biên – phù do tích tụ chất lỏng ở chân do tư thế di chuyển.

Một số nghiên cứu chỉ ra rằng, những thay đổi trong nhịp sinh học của cơ thể khiến người lớn tuổi có tỷ lệ sản xuất nước tiểu hàng ngày nhiều hơn vào ban đêm, đây có thể là yếu tố góp phần khiến tỷ lệ tiểu đêm của họ cao hơn. (2)

Uống nhiều nước gần giờ ngủ sẽ khiến bạn thức dậy đi tiểu đêm

2. Do vấn đề về thần kinh

Bàng quang thần kinh là tên được đặt cho một số tình trạng tiết niệu ở những người thiếu kiểm soát bàng quang do vấn đề về não, tủy sống hoặc thần kinh. Tổn thương thần kinh này có thể là kết quả của các bệnh như bệnh đa xơ cứng (MS), bệnh Parkinson, tiểu đường, nhiễm trùng não hoặc tủy sống, ngộ độc kim loại nặng, đột quỵ, chấn thương tủy sống hoặc phẫu thuật lớn vùng chậu…

Các dây thần kinh trong cơ thể kiểm soát cách bàng quang lưu trữ hoặc làm rỗng nước tiểu và khi có các vấn đề với các dây thần kinh này, sẽ gây ra bàng quang tăng hoạt, dẫn đến tiểu không tự chủ, đi đái đêm nhiều lần,…

3. Phì đại lành tính tuyến tiền liệt

Ở nam giới, tuyến tiền liệt phì đại lành tính là tình trạng thường gặp khi họ bước sang tuổi trung niên. Khi tuyến tiền liệt phì đại sẽ làm tắc nghẽn niệu đạo, gây ra nhiều triệu chứng đường tiểu dưới trong đó có tiểu đêm.

Ngoài ra phì đại lành tính tuyến tiền liệt còn có thể gây nhiễm trùng đường tiết niệu (UTI) khiến cho đàn ông cảm thấy cần đi tiểu thường xuyên. Bên cạnh đó sỏi bàng quang do tình trạng ứ đọng nước tiểu thường xuyên cũng có thể là yếu tố nguy cơ làm giảm dung tích bàng quang và tăng tần suất đi tiểu, có thể dẫn đến mắc tiểu đêm.

Phì đại lành tính tuyến tiền liệt ảnh hưởng đến đường tiểu dưới gây ra tiểu đêm

4. Do rối loạn đường tiểu dưới

Rối loạn đường tiểu dưới (LUTS) là triệu chứng phổ biến ở nam giới trưởng thành, ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống và gây gánh nặng kinh tế đáng kể. Triệu chứng thường gặp là tiểu nhiều lần, tiểu gấp, khó tiểu và tiểu đêm nhiều lần ở nam giới.

5. Tác dụng của một số loại thuốc

Các loại thuốc lợi tiểu có thể gây ra tình trạng tiểu đêm. Bên cạnh đó có những loại thuốc khác cũng có thể gây ra chứng tiểu đêm như thuốc chẹn beta, thuốc chẹn kênh canxi, thuốc ức chế men chuyển (ACE), thuốc chẹn thụ thể angiotensin II (ARB). Những loại thuốc này có tác dụng giãn các cơ trong mạch máu để hạ huyết áp và cho phép lưu lượng máu tốt hơn. Nhưng chúng cũng có thể cản trở khả năng co bóp của bàng quang, ảnh hưởng đến tình trạng tiểu đêm. (3)

6. Do suy giảm chức năng thận

Chức năng thận suy giảm làm suy yếu cân bằng nội môi muối và nước, gây ra chứng đa niệu về đêm. Vì vậy, những người mắc bệnh thận có thể bị rối loạn giấc ngủ nghiêm trọng do phải đi tiểu quá nhiều trong đêm.

7. Chứng ngưng thở khi ngủ

Chứng ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn gây ra tình trạng ngừng thở nhiều lần trong đêm. Nếu tình trạng ngưng thở xuất hiện liên tục làm giảm lượng không khí và lượng oxy trong khi ngủ và ảnh hưởng đến hormone theo cách làm tăng sản xuất nước tiểu. Do đó, những người mắc chứng ngưng thở thường xuyên bị gián đoạn giấc ngủ, họ cũng thường có nhu cầu đi tiểu nhiều hơn trong đêm.

8. Lượng dịch trong cơ thể mất cân bằng

Vào ban đêm, cơ thể tăng cường giải phóng hormon chống bài niệu, gọi là vasopressin, để giảm lượng nước tiểu sản xuất xuống còn khoảng 1/3 tổng lượng nước tiểu hàng ngày. Điều này hạn chế nhu cầu làm trống bàng quang trong khi ngủ. Tuy nhiên, trong nhiều trường hợp tiểu đêm còn do ứ máu tĩnh mạch gây phù, sau đó lượng dịch này lại làm tăng thể tích tuần hoàn khi nằm, khiến lượng nước tiểu trung bình sản xuất trong đêm lớn hơn lượng nước tiểu mà bàng quang có thể chứa được. Kết quả là người bệnh phải đi tiểu nhiều lần trong đêm.

9. Do các tình trạng liên quan khác

Tình trạng sức khỏe tiềm ẩn có thể gây ra tiểu đêm như: Bệnh tiểu đường, huyết áp cao, bệnh tim, bệnh mạch máu hoặc suy tim sung huyết, tắc nghẽn bàng quang (sỏi), hội chứng chân không yên, viêm bàng quang kẽ, bàng quang thần kinh… Các vấn đề này có thể xảy ra cùng một lúc.

Xem thêm: Đi tiểu đêm 1 lần có sao không?

Biến chứng của bệnh tiểu đêm

Nhiều tình trạng ảnh hưởng đến bàng quang hoặc tuyến tiền liệt có thể khiến người bệnh phải thức dậy để đi tiểu đêm. Nếu không điều trị, tiểu đêm càng trở nên nghiêm trọng và tiềm ẩn nhiều nguy cơ sức khỏe như mất ngủ, té ngã, gãy xương, ảnh hưởng chất lượng giấc ngủ của người bên cạnh.

Phương pháp chẩn đoán tình trạng đi tiểu đêm

Để giúp bác sĩ chẩn đoán bệnh tiểu đêm, việc ghi nhật ký về các lần đi tiểu vào ban đêm và các yếu tố liên quan mỗi lần đi tiểu là cần thiết cho quá trình thăm khám. Nhật ký sẽ ghi nhận các thông số như: uống gì, uống bao nhiêu, tần suất đi tiểu, mấy giờ và lượng thể tích nước tiểu… Việc biết mình đi tiểu bao nhiêu có thể khó khăn, nhưng bạn có thể mua dụng cụ hứng nước tiểu kèm dây đo ở hiệu thuốc gần nhà.

Người bệnh tiểu đêm có thể được hỏi những câu hỏi sau: (4)

• Lần đầu tiên bạn bắt đầu thức dậy để đi tiểu là khi nào?
• Bạn đi tiểu bao nhiêu lần mỗi đêm?
• Mỗi lần đi tiểu nhiều hay ít?
• Số lượng nước tiểu mỗi lần tăng hay giảm?
• Bạn uống bao nhiêu cà phê mỗi ngày?
• Đi tiểu thường xuyên vào ban đêm có khiến bạn không ngủ đủ giấc hay không?
• Bạn có uống đồ uống có chứa cồn không? Bao nhiêu mỗi ngày?
• Gần đây chế độ ăn uống của bạn có thay đổi không?
• Bạn dùng thuốc gì và khi nào bạn dùng chúng?

Mẫu nước tiểu nên được lấy vào buổi sáng và khi chưa ăn sáng để có kết quả chính xác nhất

Nếu cần thêm thông tin, bác sĩ sẽ yêu cầu bệnh nhân thực hiện các xét nghiệm như:

• Tổng phân tích nước tiểu và có thể cấy nước tiểu nếu cần.
• Xét nghiệm máu: Giúp cung cấp các dữ liệu về chức năng thận và tuyến giáp, cholesterol và sự hiện diện của bệnh thiếu máu, tiểu đường hoặc các vấn đề khác.
• Siêu âm bụng: cho biết lượng nước tiểu tồn lưu vẫn còn trong bàng quang sau khi đi vệ sinh.
• Nội soi bàng quang: kiểm tra khối u hoặc các nguyên nhân khác gây ra các triệu chứng tiểu đêm.
• Xét nghiệm niệu động học: kiểm tra tình trạng lưu trữ và bài xuất nước tiểu của đường tiết niệu dưới.

Sau các xét nghiệm, bác sĩ có thể xác định nguyên nhân gây ra tình trạng tiểu đêm và từ đó có phương pháp điều trị phù hợp.

Cách điều trị chứng tiểu đêm

Khi bị tiểu đêm, việc điều trị tình trạng này nên bắt đầu từ nguyên nhân gây ra và cố gắng làm giảm số lần đi tiểu vào ban đêm. Nhiều bệnh nhân tiểu đêm được điều trị bằng thuốc hoặc điều chỉnh các loại thuốc hiện có.

Nếu tình trạng tiểu đêm xảy ra là do thuốc điều trị bệnh, bạn nên dùng thuốc sớm hơn trong ngày có thể giúp ích.

Điều trị tiểu đêm bằng các loại thuốc như:

• Thuốc kháng cholinergic, giúp giảm bớt các triệu chứng của bàng quang tăng hoạt.
• Thuốc chủ vận Beta-3-adrenergic như mirabegron có thể giúp giãn các cơ bàng quang và giảm các triệu chứng của bàng quang tăng hoạt.
• Thuốc desmopressin khiến thận sản xuất ít nước tiểu hơn vào ban đêm.

Thay đổi lối sống

Một số thay đổi trong lối sống có thể giúp giảm tình trạng tiểu đêm bao gồm:

• Hạn chế lượng nước uống vào buổi tối, đặc biệt là trước khi đi ngủ.
• Giảm tiêu thụ rượu và caffeine, đặc biệt là vào buổi chiều và buổi tối.
• Kê cao chân một giờ hoặc hơn trước khi đi ngủ để giảm quá trình tái hấp thu và chuyển phù ngoại biên thành nước tiểu khi ngủ.
• Thăm khám với bác sĩ và thay đổi lối sống có thể làm giảm số lần bạn đi vệ sinh mỗi đêm nhưng có thể không loại bỏ hoàn toàn. Vì vậy, bạn vẫn có khả năng đi tiểu đêm nhưng với số lần ít hơn.

Vệ sinh giấc ngủ

Tập trung vào vệ sinh giấc ngủ như tạo môi trường ngủ tốt và điều chỉnh thói quen ngủ, có thể làm giảm tình trạng thức giấc để đi vệ sinh vào ban đêm. Ví dụ về thói quen ngủ lành mạnh bao gồm:

• Giữ một lịch trình ngủ nhất quán, cả việc thức dậy và đi ngủ vào cùng một thời điểm vào các ngày trong tuần và cuối tuần.
• Học các kỹ thuật thư giãn có thể giúp bạn thoải mái khi đi ngủ và khi bạn muốn ngủ lại sau khi đi vệ sinh.
• Tập thể dục đều đặn mỗi ngày có thể giúp bạn có giấc ngủ sâu hơn.
• Chuẩn bị giường, gối và ga trải giường tốt nhất để tạo sự thoải mái.
• Tùy chỉnh phòng ngủ của bạn để có ít ánh sáng và tiếng ồn nhất, nhiệt độ mát mẻ và mùi dễ chịu.
• Hạn chế sử dụng các thiết bị điện tử như điện thoại thông minh, tivi, laptop… có thể kích hoạt não bộ tỉnh táo và làm giảm việc sản xuất hormone melatonin thúc đẩy giấc ngủ.

Người bị tiểu đêm “quấy rầy” nên cố gắng ngủ đủ bằng thói quen đi ngủ và thức đúng giờ

Tiểu đêm do một tình trạng bệnh lý tiềm ẩn thường sẽ chấm dứt khi tình trạng này được điều trị thành công. Một trong những nguyên nhân hàng đầu gây ra vấn đề đường tiểu dưới, bao gồm cả tiểu đêm ở nam giới, là phì đại lành tính tuyến tiền liệt. Thống kê cho biết, khoảng 63,8% nam giới trên 60 tuổi và 90% nam giới từ 80-90 tuổi mắc phì đại lành tính tuyến tiền liệt tại Việt Nam.

Tình trạng phì đại lành tính tuyến tiền liệt gây tăng sinh mô tuyến và tăng co thắt cơ trơn tuyến tiền liệt, làm tắc nghẽn cổ bàng quang và mất kiểm soát dòng chảy nước tiểu. Theo khuyến cáo của các chuyên gia, việc bổ sung thảo dược hỗ trợ điều trị phì đại lành tính tuyến tiền liệt và triệu chứng đường tiểu dưới được đánh giá là một phương pháp hỗ trợ hiệu quả trong điều trị tiểu đêm, tiểu không kiểm soát.

Kết quả từ nhiều nghiên cứu cho thấy rằng Fodex, sản phẩm chứa bộ 3 tinh chất thiên nhiên quý bao gồm Saw Palmetto, Pygeum Africanum, Pumpkin Seed, cùng nhiều dưỡng chất khác như Crateva Nurvala, Nettle Root, Lindera Aggregata, Horsetail, có khả năng ưu việt trong việc tác động sâu vào cơ chế kháng viêm, ức chế 5 Alpha-Reductase, ngăn chặn quá trình chuyển hóa và tăng trưởng tế bào biểu mô tuyến tiền liệt.

Điều này giúp giãn cơ trơn tuyến tiền liệt, điều hòa hoạt động của bàng quang và giảm sức cản niệu đạo. Nhờ đó, Fodex hỗ trợ cải thiện hiệu quả triệu chứng đường tiểu dưới, bao gồm tiểu đêm, tiểu nhiều lần, tiểu không kiểm soát, giúp nâng cao chất lượng cuộc sống cho người bệnh.

Fodex là sản phẩm nhập khẩu từ Mỹ, hiện được bán tại các nhà thuốc trên toàn quốc

Cách phòng ngừa tiểu đêm

Thực hiện những thay đổi nhỏ từ thói quen hàng ngày để giảm bớt tác động của chứng tiểu đêm đối với cuộc sống:

• Giảm lượng nước uống từ 4 đến 6 giờ trước khi đi ngủ có thể giúp bạn không cần phải đi tiểu vào ban đêm.
• Tránh đồ uống có chứa cồn và caffeine.
• Đi tiểu trước khi đi ngủ.
• Tránh một số thực phẩm có thể gây kích thích bàng quang, chẳng hạn như sôcôla, thực phẩm cay, thực phẩm có tính axit và chất làm ngọt nhân tạo.
• Các bài tập Kegel và vật lý trị liệu tác động lên sàn chậu có thể giúp tăng cường cơ vùng chậu và cải thiện khả năng kiểm soát bàng quang.
• Duy trì cân nặng khỏe mạnh bằng cách ăn một chế độ ăn uống cân bằng và tập thể dục hàng ngày, bạn sẽ giảm đáng kể nguy cơ béo phì, bệnh tim, tiểu đường loại 2 và một số bệnh ung thư. Duy trì cân nặng khỏe mạnh thậm chí có thể giúp tránh khỏi các tình trạng tiết niệu khác như ung thư thận, nhiễm trùng đường tiết niệu, suy sinh dục, ung thư tuyến tiền liệt…

Khi giấc ngủ không được đảm bảo, chất lượng cuộc sống dần giảm sút. Nếu bạn khó ngủ hoặc thức dậy thường xuyên vào ban đêm vì bệnh tiểu đêm, bạn sẽ khó thức dậy với cảm giác sảng khoái vào buổi sáng và không sẵn sàng cho ngày mới. Nên sớm gặp bác sĩ để kiểm tình trạng sức khỏe, chẩn đoán và điều trị tình trạng tiểu đêm phù hợp.