Cây bún (Varuna): 7 tác dụng trị bệnh tiểu tiện nhưng ít người biết

Ngoài giá trị về mặt thẩm mỹ và văn hóa, cây bún (Varuna) còn được biết đến với nhiều công dụng trong lĩnh vực y tế. Hầu hết các bộ phận của cây bún đều có thể được sử dụng như dược liệu. Chiết xuất cây bún được sử dụng nhiều nhất trong việc điều trị các vấn đề liên quan đến hệ tiết niệu và tuyến tiền liệt, mang đến nhiều giá trị trong Y học cổ truyền và hiện đại.

Cây bún là cây gì?

Cây bún là loại cây thân gỗ với tán lá rộng, thuộc họ cam (Rutaceae), thường được trồng như một loại cây ngoại thất. Cây hoa bún còn được biết đến với tên gọi khác như cây màn màn hay cây bạch hoa và có tên khoa học là Crataeva Nurvala Buch.

1. Nhận biết cây hoa bún

Cây bún là cây thân gỗ có chiều cao từ 4 đến 7 mét, thậm chí có thể đạt tới 20 mét. Lá của cây hoa bún được cấu tạo từ 3 lá chét, mỗi lá có hình dạng giống như mũi mác hoặc hình thoi thon hẹp, với phiến lá dài khoảng 8-12cm và rộng 3-4cm. Phần chóp của lá nhọn, mặt dưới của lá có màu tái và có khoảng 10-15 cặp gân phụ. Cuống phụ của lá dài từ 3-6mm. Cụm hoa thường mọc ở ngọn các nhánh, có cuống dài từ 4-8cm.

Hoa bún có cuống dài từ 5-12mm, lá đài cao khoảng 3,5mm, cánh hoa màu trắng dài từ 1,5-3cm, có 15-25 nhị và cuống nhuỵ dài từ 3,5-6cm. Quả của cây hoa bún hình bầu dục, to khoảng 5cm, ít khi tròn, có màu trắng nhám và chứa từ 6-15 hạt to, màu đen. (1)

Hình ảnh cây hoa bún

2. Nguồn gốc và phân bổ

Cây bún là loại cây ưa ánh sáng, phát triển nhanh và thường mọc rải rác trong các rừng thứ sinh, dọc theo bờ sông, suối, những khu vực gần cửa rừng. Cây phân bố ở độ cao từ 200 đến 600m, thậm chí cao hơn. Cây mọc tự nhiên, thường rụng lá hoặc bán rụng lá vào mùa đông. Vào mùa xuân và hè, lá non và hoa của cây sẽ trổ đồng thời, quả chín có thể ăn được, trong khi vỏ quả và vỏ thân cây còn được sử dụng làm thuốc nhuộm.

Tại Việt Nam, loài cây này phân bố rải rác ở nhiều tỉnh thuộc các vùng núi thấp, trung du hoặc đồi, và vùng đồng bằng tại các tỉnh như Quảng Ninh, Lạng Sơn, Tuyên Quang, Vĩnh Phúc, Nghệ An, Hà Tĩnh, Thanh Hóa, Thừa Thiên Huế, Kon Tum, Đồng Nai…

3. Thành phần hóa học (dược liệu) của cây bún

Nghiên cứu về thành phần hóa học của cây bún đã chỉ ra, trong vỏ cây chứa chủ yếu là saponin và tanin. Trong phần vỏ rễ chứa các hợp chất như lupeol, beta-sitosterol và varunol. Khi vỏ cây được nghiền thành bột, sản phẩm thu được có tên là triterpen, với tính chất tương tự như lupeol.

Lá của cây bún chứa một lượng lớn nước, lên tới 84%. Ngoài ra, trong lá còn chứa 6% protid, 4,4% glucid, và 4,1% chất xơ. Đáng chú ý, lá cây cũng chứa một lượng nhỏ tro (1,5%), vitamin C, caroten cùng với các khoáng chất như canxi, photpho.

4. Cây bún gồm những loại nào?

Cây bún là một loại cây gỗ nhỏ, không có nhiều sự đa dạng về chủng loại. Tùy thuộc vào điều kiện sống, cây bún có thể được chia thành ba loại chính: cây bún nước, cây bún thiêu và cây bún rừng.

• Cây bún nước: Cây bún nước, hay còn gọi là cây hoa bún, là loại cây ưa nước nhất trong các loại cây bún. Loại cây này thường mọc ở các vùng đất ẩm ven sông, kênh rạch,… Thời gian cây bún nước ra hoa thường rơi vào từ tháng 4 đến tháng 6 hàng năm, hoa của loại cây này có màu trắng và rất đẹp.
• Cây bún rừng: Cây bún rừng bắt nguồn từ các khu rừng rậm nhiệt đới. Đây là loại cây bún đại thụ, có tuổi đời lâu năm và sinh trưởng trong các khu rừng nhiệt đới ẩm. Cây bún rừng có thân cây to, cành nhánh um tùm và khi đến mùa hoa, chúng nở rực rỡ làm đẹp cả khu rừng.
• Cây bún thiêu: Cây bún thiêu có tên khoa học là Crateva Religiosa, là loại cây có thân nhỏ, cành hình trụ và vỏ cây có các nốt sần. Lá của cây bún thiêu mọc so le, có cuống dài, gồm 3 lá chét hình trái xoan hoặc hình thoi. Gốc lá thuôn, đầu lá tù, mặt trên của lá nhẵn màu lục sẫm, mặt dưới bạc trắng với gân lá nổi rõ. Bún thiêu được xem như một cây thuốc nam với nhiều tác dụng chữa bệnh.

Cây bún trị bệnh gì?

Cây bún có tác dụng điều trị các bệnh như sỏi thận, rối loạn đường tiết niệu, làm thuốc lợi tiểu, chống viêm,…

1. Công dụng của vỏ cây bún

Vỏ cây bún có mùi đặc trưng khá khó chịu, vị đắng nhẹ, gay gắt và cay. Tuy nhiên, vỏ cây này sở hữu nhiều công dụng đáng chú ý trong y học, chẳng hạn như: (2)

• Kích thích và tăng cường quá trình tiết niệu, hỗ trợ trong điều trị các vấn đề liên quan đến hệ tiết niệu.
• Có tác dụng giảm viêm, làm dịu các triệu chứng viêm nhiễm.
• Hỗ trợ trong việc điều trị táo bón và cải thiện chức năng đường ruột.
• Có khả năng chống lại quá trình oxy hóa, giúp bảo vệ cơ thể khỏi các gốc tự do.
• Giúp giảm nguy cơ hình thành sỏi oxalate trong nước tiểu.
• Giúp ngăn chặn sự hình thành sỏi trong thận.
• Có hiệu quả trong việc giảm nhẹ các triệu chứng của bệnh thấp khớp.
• Có tác dụng phòng ngừa và điều trị các bệnh do ký sinh trùng gây ra.

Xem thêm: Cây cọ lùn (Saw Palmetto): 9 công dụng cho tuyến tiền liệt nam giới

2. Công dụng của lá cây bún

Lá của cây bún có vị hơi đắng và được sử dụng trong y học cổ truyền với nhiều công dụng quý giá. Các tác dụng chính của lá cây bún bao gồm:

• Lá cây bún được sử dụng như một loại thuốc hỗ trợ điều trị các vấn đề liên quan đến dạ dày.
• Có khả năng cung cấp và bổ sung các dưỡng chất cần thiết cho cơ thể.
• Giúp tăng cường cảm giác ngon miệng, thích hợp cho những người có vấn đề về chán ăn.
• Có tác dụng trong việc kích thích sản xuất và tiết mật, hỗ trợ cho quá trình tiêu hóa.
• Có thể được sử dụng để điều trị táo bón và cải thiện chức năng đường ruột.
• Có tác dụng làm mát cơ thể, hỗ trợ trong việc giảm nhiệt độ cơ thể khi bị sốt hoặc nhiệt miệng.

3. Công dụng của rễ

Vỏ rễ của cây bún có vị hăng, cay, hơi ngọt, rất đắng và mùi thơm đặc trưng, đồng thời sở hữu tính nóng, đặc biệt là khi rễ mới được cắt. Công dụng của vỏ rễ cây bún bao gồm:

• Hỗ trợ trong việc cải thiện chức năng tiêu hóa và giúp tăng cường sức khỏe của dạ dày.
• Có khả năng phân giải và loại bỏ thức ăn khó tiêu hóa, giúp cải thiện hệ tiêu hóa.
• Giúp giảm nhiệt độ cơ thể, phù hợp cho việc điều trị các tình trạng sốt hay nhiệt miệng.
• Hỗ trợ trong việc giảm triệu chứng của các bệnh thấp khớp.
• Vỏ rễ có tác dụng làm giảm cảm giác đau, thích hợp cho việc điều trị các tình trạng đau nhức.

Cây bún vừa mang lại giá trị thẩm mỹ vừa là một vị thuốc dân gian

Tác dụng nổi bật của Crataeva Nurvala Extract trong cải thiện bệnh về tiểu tiện và tuyến tiền liệt

Crataeva Nurvala Extract hay Varuna Extract (cao bún) là một chế phẩm được chiết xuất từ vỏ cây bún, có dạng bột màu nâu đỏ. Cao bún được sử dụng rất phổ biến trong y học cổ truyền Ấn Độ, đặc biệt là trong điều trị các bệnh liên quan đến đường tiết niệu và thận. Dưới đây là một số lợi ích sức khỏe mà Varuna Extract mang lại, đặc biệt đối với nam giới mắc phì đại tuyến tiền liệt: (3)

• Cao bún có đặc tính lợi tiểu: Chiết xuất cây bún giúp đẩy các chất lỏng dư thừa ra khỏi cơ thể, cải thiện hệ thống tiết niệu. Trong Varuna Extract có chứa các hoạt chất tự nhiên như alkaloid, triterpenoid, saponin, sterol, flavonoid, tannin,… Sự kết hợp của các chất này giúp cao bún có tác dụng chống viêm và lợi tiểu, rất có lợi cho nam giới đang mắc phì đại lành tính tuyến tiền liệt.
• Hỗ trợ cải thiện các triệu chứng liên quan đến phì đại tuyến tiền liệt lành tính: Cao bún giúp giảm thiểu các vấn đề tiểu tiện thường gặp ở người bệnh phì đại lành tính tuyến tiền liệt (BPH) như tiểu gấp, tiểu không tự chủ, tiểu đêm, bí tiểu,…
• Tăng cường chức năng thận: Nhờ có đặc tính lợi tiểu, cao bún còn có lợi cho chức năng thận. Cao bún đã được chứng minh là hiệu quả trong việc ngăn ngừa sỏi thận, giảm thiểu sự lắng đọng của các hóa chất gây sỏi thận, trong một số trường hợp có thể giúp làm tan sỏi thận mà không cần dùng đến thuốc đặc trị.
• Ngăn ngừa hình thành sỏi tiết niệu: Cao bún không chỉ có tác dụng với sỏi thận mà còn hữu ích trong việc ngăn ngừa và điều trị sỏi đường tiết niệu. Sỏi niệu gây ra các triệu chứng đau và có máu trong nước tiểu. Cao bún được khuyên dùng để giúp phòng ngừa bệnh tái phát, vì có khoảng 50% bệnh nhân mắc sỏi niệu có nguy cơ tái phát sau 5 năm. (4)

Để cải thiện hiệu quả các triệu chứng liên quan đến phì đại lành tính tuyến tiền liệt, các nhà khoa học Mỹ đã cho ra đời viên uống Fodex. Sản phẩm này là sự kết hợp giữa chiết xuất cây bún – Varuna Extract hay còn gọi là Crataeva Nurvala Extract, với các thành phần quý khác như Pygeum Africanum Bark Extract, Saw Palmetto Extract và Pumpkin Seed Extract. Nhờ ứng dụng công nghệ chiết xuất tiên tiến của Mỹ, hàm lượng dưỡng chất trong viên uống Fodex được giữ trọn vẹn, giúp nâng cao hiệu quả sử dụng.

Đặc biệt, viên uống Fodex đã được chứng minh giúp hỗ trợ cải thiện các rối loạn tiểu tiện do phì đại lành tính tuyến tiền liệt, giảm thiểu các triệu chứng như tiểu gấp, tiểu nhiều lần, tiểu không tự chủ, tiểu rắt (tiểu són), tiểu khó, tiểu đêm. Từ đó, cải thiện chất lượng sống và giúp duy trì “phong độ” cho nam giới.

Viên uống Fodex với thành phần chiết xuất từ cây bún và một số tinh chất thiên nhiên quý giá khác, giúp hỗ trợ cải thiện hiệu quả các triệu chứng của phì đại lành tính tuyến tiền liệt

Một số cách dân gian trị bệnh từ cây hoa bún

1. Trị phì đại lành tính tuyến tiền liệt

Chiết xuất từ cây bún giúp cân bằng và kiểm soát kích thước của tuyến tiền liệt, đồng thời giúp giảm các triệu chứng như đi tiểu đau hoặc thường xuyên do tính chất lợi tiểu (lợi tiểu) của nó. Theo dân gian, bạn có thể điều trị phì đại tuyến tiền liệt bằng cách lấy ½ đếm 1 thìa cà phê cao bún và uống với mật ong sau khi ăn.

2. Điều trị nhiễm trùng đường tiết niệu và sỏi tiết niệu

Trong trường hợp nhiễm trùng đường tiết niệu hoặc sỏi tiết niệu, cao bún có thể giúp kiểm soát cảm giác nóng rát nhờ vào tác dụng lợi tiểu. Cao bún làm tăng lưu lượng nước tiểu, tống chất độc và giảm cảm giác nóng rát khi đi tiểu. Tương tự như trên bạn có thể dùng ½ – 1 thìa cà phê cao bún kết hợp với mật ong sau khi ăn.

3. Chán ăn

Cao bún giúp cải thiện sự thèm ăn nếu bạn biết cách áp dụng vào chế độ ăn hàng ngày. Theo Y học Ayurvedic, chiết xuất từ cây bún có thể kích thích tiêu hóa và cải thiện sự thèm ăn. Bạn có thể dùng ½ – 1 thìa cà phê bột chiết xuất từ cây bún uống kèm với mật ong sau bữa ăn.

4. Chữa lành vết thương

Cao bún giúp vết thương mau lành, giảm sưng tấy và mang lại kết cấu bình thường cho da. Bạn có thể sử dụng cao bún để chữa lành vết thương theo cách sau:

• Lấy ½ – 1 thìa cà phê bột vỏ cây bún.
• Hòa bột cùng dầu dừa để tạo một hỗn hợp sệt.
• Thoa lên vùng da bị tổn thương để vết thương mau lành.

5. Cải thiện nếp nhăn

Nếp nhăn do lão hóa, da khô và thiếu độ ẩm. Chiết xuất từ vỏ cây bún giúp cải thiện nếp nhăn và tăng độ ẩm cho da. Hỗn hợp bột vỏ cây bún khi dùng với mật ong có thể mang lại cho bạn làn da sáng mịn:

• Lấy ½ – 1 thìa cà phê bột vỏ cây bún.
• Hòa bột cùng với một lượng mật ong vừa đủ.
• Thoa hỗn hợp lên vùng da bạn muốn cải thiện nếp nhăn.

Một số lưu ý khi sử dụng

Một số lưu ý trong quá trình sử dụng chiết xuất từ cây bún:

• Liều lượng khuyến cáo: Mỗi ngày bạn chỉ nên dùng 15 – 20 ml nước sắc từ vỏ cây bún hoặc ½ – 1 thìa cà phê bột vỏ cây bún.
• Tác dụng phụ: Chiết xuất từ cây bún được dung nạp tốt và coi là an toàn khi người lớn khỏe mạnh dùng với liều lượng khuyến cáo. Cho đến hiện nay, loại thảo dược này chưa có bất kỳ tác dụng phụ nào được ghi nhận.
• Chống chỉ định: Phụ nữ có thai không được sử dụng bất kỳ thành phần nào của cây bún.

Cây bún hay Crataeva Nurvala, không chỉ có vẻ đẹp thẩm mỹ mà còn mang đến nhiều giá trị về mặt Y học. Từ vỏ, lá, đến rễ của cây đều chứa các thành phần có ích, giúp chống viêm, lợi tiểu và hỗ trợ điều trị các vấn đề về tiết niệu và thận. Với vai trò đa năng này, cây hoa bún không chỉ làm đẹp cho môi trường sống mà còn là một nguồn dược liệu quý trong Y học Cổ truyền.