Nước tiểu (nước đái) là gì? Các vấn đề thường gặp khi tiểu tiện

Các thông tin cơ bản về nước tiểu như màu sắc, mùi và tần suất đi tiểu, có thể phản ánh những vấn đề liên quan đến sức khỏe. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về nước tiểu và các bệnh lý thường gặp liên quan đến nước tiểu.

Nước tiểu là gì?

Nước tiểu là sản phẩm thải cuối cùng của quá trình trao đổi chất, thông qua quy trình lọc của thận và được bài tiết ra ngoài qua đường tiểu tiện. Hệ thống sinh học chịu trách nhiệm sản xuất nước tiểu là hệ tiết niệu, bao gồm thận, niệu quản, bàng quang và niệu đạo.

Cơ thể người trưởng thành khỏe mạnh có thể sản xuất trung bình khoảng 1,4 lít nước tiểu mỗi ngày. Lượng nước tiểu bài tiết phụ thuộc vào sức khỏe và tình trạng thể chất của mỗi người. Khi cơ thể sản xuất hơn 2,5 lít nước tiểu mỗi ngày, được gọi là đa niệu và ít hơn 100ml nước tiểu mỗi ngày được gọi là vô niệu. (1)

Nước tiểu có đặc điểm ra sao?

Khoảng 91 – 96% nước tiểu là nước. Nước tiểu cũng chứa muối vô cơ, các hợp chất hữu cơ và các chất chuyển hóa khác. Nước tiểu có trọng lượng riêng dao động từ 1,003 – 1,035. Độ pH dao động từ 5,5 đến 7. Nước tiểu thường có màu từ vàng nhạt đến hổ phách. Nước tiểu không màu cho thấy cơ thể bị thừa nước trong khi nước tiểu màu vàng đậm có thể là biểu hiện cơ thể đang bị mất nước. Tiểu máu (nước tiểu có máu) và hắc tố (nước tiểu màu đen hoặc sẫm màu) có thể là những triệu chứng của một số tình trạng bệnh lý tiềm ẩn.

Xem thêm: Màu nước tiểu biểu hiện bệnh gì?

Kết quả kiểm tra nước tiểu có thể cho thấy dấu hiệu của nhiều bệnh lý

Nước tiểu được sản xuất như thế nào?

Nước tiểu được tạo ra sau quá trình thận lọc chất thải và nước thừa từ máu. Máu mang chất thải đến thận. Các quá trình dẫn đến sự hình thành nước tiểu là lọc, tái hấp thu và bài tiết ở ống thận. Từ thận, nước tiểu đi xuống các ống niệu quản và được lưu trữ trong bàng quang. Bàng quang lưu trữ nước tiểu đến khi bạn sẵn sàng đi tiểu. Bàng quang phồng lên thành hình tròn khi đầy và nhỏ lại khi rỗng. Khi hệ thống tiết niệu khỏe mạnh, bàng quang có thể chứa khoảng 470ml nước tiểu một cách thoải mái trong 2 đến 5 giờ. Khi cần đào thải ra khỏi cơ thể, nước tiểu sẽ đi qua niệu đạo.

Các bệnh lý thường gặp liên quan đến nước tiểu

Nước tiểu có thể tiết lộ nhiều thông tin về tình trạng sức khỏe. Vì vậy, xét nghiệm nước tiểu thường được chỉ định trong khám sức khỏe định kỳ cũng như trong quá trình sàng lọc các bệnh đường tiểu. Sau đây là một số bệnh lý thường biểu hiện thông qua nước tiểu.

1. Nhiễm trùng đường tiết niệu

Nhiễm trùng đường tiết niệu (Urinary Tract Infection – UTI) là kết quả của nhiễm trùng do vi khuẩn hoặc virus trong đường tiết niệu. Tình trạng này thường gặp ở phụ nữ nhưng không có nghĩa là nam giới hoàn toàn không gặp phải. Một trong những triệu chứng dễ nhận biết nhất của nhiễm trùng đường tiết niệu là cảm giác nóng rát khi đi tiểu. Người bệnh cũng có cảm giác không thể làm trống hoàn toàn bàng quang ngay cả sau khi vừa đi tiểu và thường xuyên muốn đi tiểu suốt cả ngày (tình trạng đi tiểu không hết nước).

2. Các bệnh lý liên quan đến thận

Triệu chứng các bệnh lý về thận như sỏi thận, suy thận, viêm bể thận,… sẽ thể hiện qua nhiều chỉ số xét nghiệm nước tiểu như chỉ số Protein, chỉ số pH (độ acid), tế bào hồng cầu,… Thế nên xét nghiệm nước tiểu có ý nghĩa quan trọng trong việc phát hiện sớm bệnh lý về thận – cơ quan lọc máu quan trọng đối với sức khỏe con người.

3. Bệnh về tuyến tiền liệt

Tuyến tiền liệt chỉ có ở nam giới. Chức năng chính của tuyến tiền liệt là sản xuất các chất lỏng chính tạo nên tinh dịch. Tuyến tiền liệt nằm trong khung chậu, giữa bàng quang và dương vật. Niệu đạo, ống dẫn nước tiểu từ bàng quang đến dương vật, cũng chạy qua tuyến tiền liệt. Vì vậy, bất kỳ biểu hiện bất thường nào xảy ra ở tuyến tiền liệt cũng sẽ ảnh hưởng đến khả năng tiểu tiện của nam giới.

Ba tình trạng chính ảnh hưởng đến tuyến tiền liệt: Phì đại lành tính tuyến tiền liệt, viêm tuyến tiền liệt và ung thư tuyến tiền liệt. Trong đó, phì đại lành tính tuyến tiền liệt và ung thư tuyến tiền liệt thường gặp ở người lớn tuổi. Khoảng 1 trong 2 người trên 50 tuổi sẽ gặp tình trạng phì đại lành tính tuyến tiền liệt. Còn viêm tuyến tiền liệt là tình trạng nhiễm trùng xảy ra trong tuyến tiền liệt, có thể xuất hiện ở mọi lứa tuổi. (2)
Có thể bạn quan tâm: 9 cách phòng ngừa phì đại tiền liệt tuyến ở nam giới hiệu quả và an toàn nhanh chóng

4. Nhiễm trùng bàng quang

Nhiễm trùng bàng quang hay còn gọi là viêm bàng quang, tình trạng này phổ biến hơn ở phụ nữ trưởng thành, nhưng cũng có thể ảnh hưởng đến nam giới và trẻ em. Viêm bàng quang thường do vi khuẩn xâm nhập vào bàng quang thông qua niệu đạo (ống dẫn nước tiểu từ bàng quang ra khỏi cơ thể), nguyên nhân có thể liên quan đến quan hệ tình dục hoặc quá trình vệ sinh cá nhân. Vi khuẩn liên quan thường là Escherichia coli (E.Coli) sống trong đường ruột.

Một số triệu chứng chính của viêm bàng quang:

• Lúc nào cũng cảm giác cần đi tiểu gấp.
• Cảm thấy đau hoặc nóng rát khi đi tiểu.
• Cần đi tiểu thường xuyên.
• Mỗi lần chỉ đi tiểu một lượng nhỏ nước tiểu.
• Đau âm ỉ hoặc đau ở vùng bụng dưới.
• Nước tiểu có mùi, đục hoặc có máu.
• Sốt nhẹ.

5. Các bệnh lý khác

Ngoài các bệnh lý trên, một số bệnh lý khác cũng có thể biểu hiện qua nước tiểu như: tiểu đường, bệnh lây truyền qua đường tình dục, bệnh liên quan đến gan, nhiễm trùng máu, các bệnh liên quan đến đường tiết niệu khác,…

Các bệnh lý liên quan đến đường tiểu gây cảm giác khó chịu và ảnh hưởng không nhỏ đến cuộc sống người bệnh

Các vấn đề thường gặp với tiểu tiện

Tiểu tiện là một quá trình sinh lý tự nhiên, nhưng khi gặp phải các vấn đề liên quan đến tiểu tiện cuộc sống hàng ngày sẽ bị ảnh hưởng không nhỏ. Sau đây là một số tình trạng phổ biến liên quan đến tiểu tiện:

1. Tiểu gấp

Tiểu gấp là tình trạng người bệnh có cơn buồn tiểu đột ngột, thậm chí bị rò rỉ nước tiểu ra ngoài khi chưa kịp đến nhà vệ sinh. Tình trạng này thường gặp ở người lớn tuổi và đôi khi có liên quan đến bệnh nhiễm trùng đường tiết niệu. Trong một số trường hợp, tiểu gấp có thể là triệu chứng của một số bệnh lý thần kinh như bệnh đa xơ cứng, chấn thương tủy sống.

2. Tiểu nhiều lần

Trung bình một người trưởng thành đi tiểu khoảng 6 – 8 lần trong một ngày, vì vậy nếu một người đi tiểu hơn 8 lần trong 24 giờ được coi là tiểu nhiều lần. Tiểu nhiều lần trong ngày có thể là triệu chứng một số bệnh như nhiễm khuẩn hoặc có dị vật đường tiết niệu, sỏi thận, suy tuyến thượng thận, hội chứng thận hư, viêm bàng quang kẽ, viêm đường tiết niệu, hội chứng bàng quang kích thích, ung thư bàng quang, hẹp niệu đạo.

3. Tiểu không tự chủ

Tiểu không tự chủ là tình trạng rò rỉ nước tiểu không kiểm soát lúc hắt hơi hoặc khi ho (són tiểu). Thậm chí cảm giác muốn đi tiểu diễn ra đột ngột và liên tục đến mức không thể phản ứng kịp. Vấn đề này không chỉ mang đến cảm giác khó chịu mà còn ảnh hưởng không nhỏ đến sinh hoạt và chất lượng cuộc sống của người bệnh.

4. Tiểu đêm

Hội chứng tiểu đêm là tình trạng tăng số lần đi tiểu và số lượng nước tiểu trong đêm. Cụ thể, số lần đi tiểu ban đêm nhiều hơn 2 lần, thì gọi là đi tiểu đêm nhiều lần. Chứng tiểu đêm ảnh hưởng nhiều đến chất lượng cuộc sống và sức khỏe người bệnh. Tiểu đêm kéo dài có thể dẫn đến rối loạn giấc ngủ, mất ngủ. Thậm chí suy nhược cơ thể, tăng nguy cơ mắc các tai biến và đột quỵ.

5. Tiểu khó

Tiểu khó là tình trạng người bệnh cần phải dùng sức rặn mạnh hoặc cần phải rặn rất lâu mới có thể ra nước tiểu. Tình trạng này khiến người bệnh cảm thấy khó chịu, buộc phải đi tiểu thành nhiều lần và thời gian đi tiểu lâu hơn thông thường. Tiểu khó có thể gặp ở mọi đối tượng, tuy nhiên phổ biến nhất là nam giới ở độ tuổi trên 40.

6. Tiểu ít (thiểu niệu)

Tiểu ít hay thiểu niệu là tình trạng đi tiểu dưới 500ml nước tiểu trong 24 giờ hoặc dưới 0,5ml/kg/h đối với người trưởng thành. Trong trường hợp bàng quang có ít hơn 50ml/24h thì được gọi là tình trạng vô niệu. Ngoài ra, tiểu ít cũng được đánh giá qua số lần đi tiểu trong ngày. Theo Hội niệu học Quốc tế, một người bình thường có số lần đi tiểu trung bình từ 6 – 8 lần mỗi ngày. Nếu số lần đi tiểu chỉ khoảng 2 – 3 lần/ngày được gọi là tiểu ít.

7. Bí tiểu

Bí tiểu là tình trạng bàng quang đã căng phồng và chứa đầy nước tiểu nhưng người bệnh không đi tiểu được. Hoặc người bệnh đã đi tiểu nhưng không thể làm trống bàng quang hoàn toàn và thường xuyên cảm thấy muốn đi tiểu. Bí tiểu xuất hiện ở cả hai giới, chủ yếu ở người lớn. Tỷ lệ nam giới mắc chứng bí tiểu cao hơn so với nữ giới, nhất là nam giới từ 40 – 80 tuổi.

8. Tiểu ra máu

Tiểu ra máu là tình trạng nước tiểu (nước đái) có màu đỏ, màu hồng hoặc thấy những sợi máu nhỏ lẫn trong nước tiểu, có thể kèm theo cảm giác nóng rát, buốt,… khi đi tiểu. Đây là những triệu chứng của các bệnh liên quan đến hệ tiết niệu, hoặc liên quan đến thận, bàng quang, cơ quan sinh dục.

Nước tiểu có máu cần phải xét nghiệm để biết được bệnh lý chính xác

Nhận biết các dấu hiệu bệnh qua màu của nước tiểu

Khi cơ thể bình thường và khỏe mạnh, nước tiểu sẽ có màu từ vàng nhạt đến ngã vàng. Màu sắc đó đến từ một sắc tố do cơ thể tạo ra được gọi là urochrome. Nếu nước tiểu không màu, có thể là do bạn đã uống nhiều nước hoặc dùng một số loại thuốc có chức năng lợi tiểu, giúp cơ thể loại bỏ chất lỏng.

Nước tiểu có màu mật ong hoặc màu nâu đậm có thể là dấu hiệu cho thấy bạn đang bị mất nước và cần uống nhiều nước hơn. Tuy nhiên, đây cũng có thể là dấu hiệu cảnh báo các vấn đề về gan, vì vậy hãy đến gặp bác sĩ nếu tình trạng này kéo dài nhiều ngày.

Một số tình trạng và màu sắc bất thường của nước tiểu mà bạn cần lưu ý: (3)

• Màu hồng hoặc đỏ: Một số thực phẩm như cà rốt, quả mâm xôi, củ cải đường và đại hoàng có thể khiến nước tiểu có màu đỏ hoặc hồng. Nước tiểu màu hồng, đỏ cũng có thể là do quá trình đào thải các chất chuyển hóa của các loại thuốc như kháng sinh rifampin hoặc thuốc điều trị nhiễm trùng đường tiết niệu (UTI) có tên là phenazopyridine. Tuy nhiên, trong trường hợp nghiêm trọng, màu sắc này là biểu hiện có máu trong nước tiểu. Đây có thể là dấu hiệu của bệnh thận, nhiễm trùng đường tiểu, các vấn đề về tuyến tiền liệt hoặc khối u.
• Màu cam: Khi nước tiểu có màu cam, có thể là do dùng các loại thuốc như vitamin B2 liều cao, thuốc trị nhiễm trùng đường tiết niệu phenazopyridine hoặc thuốc kháng sinh isoniazid. Tùy thuộc vào màu sắc, đây cũng có thể là dấu hiệu cho thấy cơ thể đang bị mất nước hoặc có vấn đề với gan hoặc ống mật.
• Xanh lam hoặc xanh lục: Những màu sắc này có thể là do thực phẩm hoặc một số loại thuốc bạn đã dùng như thuốc gây mê propofol hoặc thuốc dị ứng/hen suyễn promethazine. Một số tình trạng bệnh lý hiếm gặp cũng có thể khiến nước tiểu chuyển sang màu xanh lá cây hoặc xanh lam, vì vậy hãy đến gặp bác sĩ nếu tình trạng này không biến mất sau khoảng thời gian ngắn.
• Nước tiểu có bọt: Khi nước tiểu có bọt hoặc nổi bọt bất kể màu sắc gì, bạn nên đi kiểm tra sức khỏe ngay khi có thể. Đây có thể là dấu hiệu xuất hiện protein trong nước tiểu, nghĩa là bạn đang có vấn đề về thận.

Dấu hiệu bệnh qua mùi của nước tiểu như thế nào?

Thông thường, nước tiểu không có mùi nồng. Nhưng một số loại thực phẩm có hợp chất lưu huỳnh (đặc biệt là măng tây), có thể làm ảnh hưởng mùi của nước tiểu. Ngoài ra, thuốc bổ sung vitamin B6 cũng có thể là nguyên nhân gây ra mùi khác thường của nước tiểu. Khi cơ thể bị mất nước và nước tiểu đặc, có thể sẽ đi kèm mùi amoniac nồng nặc.

Trong trường hợp bạn ngửi thấy mùi nồng nặc cả trước khi nước tiểu thoát ra ngoài, đó cũng có thể là dấu hiệu của nhiễm trùng đường tiểu, bệnh tiểu đường hoặc các bệnh về chuyển hóa.

Dấu hiệu bệnh qua số lần đi tiểu trong 1 ngày

Tần suất đi tiểu thường khác nhau ở mỗi người, nhưng hầu hết người có sức khỏe bình thường sẽ đi tiểu từ 6 – 8 lần mỗi ngày. Điều này có thể thay đổi phụ thuộc vào lượng thức ăn và nước uống mà bạn nạp vào cơ thể, đặc biệt là caffeine và rượu. Số lần đi tiểu cũng có thể bị tác động bởi tác dụng phụ của thuốc. Phụ nữ mang thai và người lớn tuổi thường phải đi nhiều hơn những người khác.

Tuy nhiên, nếu bạn nhận thấy mình đột nhiên phải đi tiểu thường xuyên hơn bình thường thì đó có thể là dấu hiệu của một số vấn đề sức khỏe như nhiễm trùng đường tiết niệu, bệnh thận, tiểu đường, phì đại lành tính tuyến tiền liệt ở nam giới, viêm âm đạo ở phụ nữ hoặc viêm bàng quang kẽ.

Trong trường hợp bạn thường xuyên cảm thấy mắc tiểu đột ngột và đôi khi không thể vào nhà vệ sinh kịp thời thì có thể bạn đang gặp tình trạng bàng quang tăng hoạt. Đây là tình trạng phổ biến ở người lớn tuổi, bao gồm cả nam giới và nữ giới. Nhiều người cho rằng đây là tình trạng bình thường ở người lớn tuổi, tuy nhiên điều này không thuộc về quy trình lão hóa. Bạn có thể cải thiện bằng cách thay đổi lối sống và sử dụng thuốc điều trị theo hướng dẫn của bác sĩ.

Khi nào nên đến gặp bác sĩ để được hỗ trợ và điều trị?

Bạn nên đến gặp bác sĩ ngay khi nhận thấy bất thường trong quá trình đi tiểu và cả trong nước tiểu, nhưng không liên quan đến thuốc đặc trị hay thực phẩm nạp vào cơ thể. Đặc biệt, khi các bất thường kéo dài hơn một ngày, đi kèm với sốt, đau lưng hoặc đau bên hông, nôn mửa, thường xuyên cảm thấy khát nước,… có thể là dấu hiệu của một số bệnh lý nghiêm trọng.

Khi cảm thấy bất cứ dấu hiệu bất thường nào trong nước tiểu hoặc quá trình đi tiểu bạn nên nhanh chóng đến gặp bác sĩ

Lời khuyên để giảm đi các vấn đề liên quan đến tiểu tiện

Các bệnh liên quan đến tiết niệu là những bệnh rất dễ mắc phải, sau khi điều trị vẫn có thể tái lại. Vì vậy, để giảm nguy cơ mắc bệnh, bạn nên chủ động phòng ngừa bằng các cách sau:

• Uống đủ nước mỗi ngày. Lượng nước cần thiết khác nhau tùy từng độ tuổi, cường độ vận động, chế độ ăn,… Tuy nhiên, lượng nước trung bình cần thiết cho mỗi người là hơn 2 lít nước/ngày.
• Hạn chế cà phê, thuốc lá, rượu bia, các loại thực phẩm chứa nhiều muối,… vì đây là các chất có thể gây kích thích niệu đạo và ảnh hưởng đến chức năng của thận.
• Tập thói quen đi tiểu trước khi ngủ.
• Nên đi tiểu trước và sau khi quan hệ tình dục.
• Nam giới nên sử dụng thêm thiết bị bảo hộ khi lao động nặng hoặc khi tập thể thao để phòng ngừa chấn thương ảnh hưởng đến đường tiết niệu.
• Vệ sinh cơ quan sinh dục đúng cách, đề phòng vi khuẩn xâm nhập, đặc biệt ở nữ giới.
• Thường xuyên khám sức khỏe tổng quát, kể cả sức khỏe đường tiết niệu giúp phát hiện sớm và điều trị kịp thời các bệnh liên quan đến đường tiết niệu nếu có.

Giải pháp hỗ trợ phòng ngừa các bệnh liên quan đến rối loạn tiểu tiện ở nam giới

Rối loạn tiểu tiện không chỉ là nỗi lo thường trực của nam giới trung niên và lớn tuổi, mà còn là rào cản lớn trong cuộc sống hàng ngày, ảnh hưởng đáng kể đến sức khỏe và tâm lý. Vì vậy, chủ động ngừa các bệnh về tiểu tiện luôn là biện pháp tốt nhất thay vì đợi đến khi bệnh mới tìm cách điều trị.

Sau nhiều nghiên cứu, các nhà khoa học Mỹ đã phát triển Fodex – viên uống chứa các tinh chất thiên nhiên quý giá, hỗ trợ mạnh mẽ trong việc giảm các triệu chứng rối loạn tiểu tiện và cải thiện chức năng của tuyến tiền liệt. Fodex với thành phần chiết xuất hoàn toàn từ thiên nhiên, nổi bật với ba tinh chất Pygeum Africanum, Saw Palmetto và Pumpkin Seed, đã được chứng minh giúp hỗ trợ cải thiện tình trạng tiểu gấp, tiểu nhiều lần, tiểu không tự chủ và các vấn đề khác liên quan đến phì đại lành tính tuyến tiền liệt một cách an toàn, hiệu quả.

Viên uống Fodex hỗ trợ cải thiện các rối loạn tiểu tiện và phì đại lành tính tuyến tiền liệt

Ngoài ra, công nghệ chiết xuất tiên tiến của Mỹ giúp các hoạt chất trong Fodex được tối ưu hóa về mức độ hấp thụ và hiệu quả, với liều lượng tiện lợi chỉ 2 viên mỗi ngày. Tuy nhiên, để đạt kết quả tốt nhất, nam giới cũng nên kết hợp điều chỉnh lối sống lành mạnh, nhằm bảo vệ sức khỏe tổng thể và nâng cao chất lượng cuộc sống, đồng thời hỗ trợ hiệu quả trong việc cải thiện các vấn đề liên quan đến tiểu tiện.

Mong rằng, qua bài viết này, bạn đã có cái nhìn sâu sắc hơn về vai trò và những vấn đề liên quan đến sức khỏe thông qua tình trạng của nước tiểu. Để ngăn ngừa các vấn đề sức khỏe liên quan đến đường tiểu, đừng quên uống đủ nước mỗi ngày và áp dụng lối sống lành mạnh, khoa học.