Nguyên nhân tiểu rắt (Đái dắt) là gì? Triệu chứng và cách chẩn đoán

Tiểu rắt (đái rắt) không phải là bệnh lý mà là triệu chứng của các bệnh lý khác nhau, điển hình là bệnh ở hệ tiết niệu. Tiểu rắt ảnh hưởng trực tiếp đến sinh hoạt, công việc và chất lượng cuộc sống. Cùng tìm hiểu những thông tin về tiểu rắt để có cách cải thiện hiệu quả.

Tiểu rắt là gì?

Tiểu rắt là tình trạng tiểu nhiều lần trong ngày và mỗi lần đi tiểu tia nước bị tắc đột ngột, người bệnh phải rặn mạnh để nước tiểu thoát ra ngoài. Tuy nhiên, nước tiểu chảy từng chút một, không thành dòng. Ngoài ra, tiểu rắt còn khiến người bệnh mất khả năng kiểm soát bàng quang dẫn đến tiểu són. (1)

Triệu chứng của tiểu rắt

Khi mắc chứng tiểu rắt, người bệnh sẽ đối mặt với các triệu chứng cụ thể:

• Mắc tiểu nhưng đi tiểu rắt từng chút một, nhỏ giọt thậm chí là không tiểu được, dù mới đi tiểu xong nhưng người bệnh lại có cảm giác căng tức bàng quang (đi tiểu không hết nước), muốn đi tiểu nhưng tiểu rất ít hoặc không tiểu được.
• Tiểu nhiều lần và tiểu cả ngày lẫn đêm. Một số trường hợp nặng có thể cứ 15-20 phút lại có cảm giác buồn tiểu nhưng mỗi lần chỉ đi rất ít nước tiểu.
• Không kiểm soát được việc tiểu tiện, tiểu gấp. Cảm giác buồn tiểu đột ngột, phải đi tiểu ngay, rất khó trì hoãn thêm và nếu không đi tiểu kịp thời có thể tiểu són ra quần.
• Cảm giác đau rát khi đi tiểu, bụng dưới có cảm giác đau buốt, bàng quang căng tức và đau vùng lưng hông.
• Tiểu phải rặn mạnh, tuy nhiên dòng chảy nước tiểu bị ngắn quãng không thành dòng.
• Một số trường hợp tiểu ra máu hoặc có cục máu đông.
• Nước tiểu đục, có bọt hoặc mùi hôi.
• Có thể bị sốt, nôn, mệt mỏi, ớn lạnh, sụt cân.
• Một số trường hợp giảm ham muốn tình dục và xuất tinh sớm.

Mắc tiểu nhưng không tiểu được là một trong các triệu chứng của tiểu rắt

Nguyên nhân đái rắt

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng đái rắt. Một số nguyên nhân do lối sống như sử dụng đồ uống có chứa caffeine hoặc rượu. Vào ban đêm, tiểu rắt có thể làm gián đoạn chu kỳ giấc ngủ do nhu cầu đi tiểu tăng lên. Triệu chứng bị tiểu rắt do các nguyên nhân này sẽ nhanh chóng được cải thiện sau 1-2 ngày mà không ảnh hưởng đến sức khỏe. Tuy nhiên, nếu tình trạng tiểu rắt kéo dài nhiều ngày, có thể cảnh báo một số bệnh lý:

1. Phì đại lành tính tuyến tiền liệt

Phì đại tuyến là sự tăng kích thước của tuyến tiền liệt, đặc hiệu là sự tăng sinh của mô nền và tế bào niêm mạc tuyến, gây ra các rối loạn tiểu tiện. Phì đại tuyến tiền liệt ngày càng gia tăng theo độ tuổi, theo thống kê hơn 50% nam giới trên 50 tuổi mắc bệnh này. Một số triệu chứng thường gặp của phì đại lành tính tuyến tiền liệt:

• Tiểu rắt (đái rắt, tiểu són, tiểu không kiểm soát), tiểu nhiều lần
• Tiểu khó khăn, tiểu phải rặn
• Có cảm giác mót tiểu, tiểu xong nhưng vẫn có cảm giác buồn tiểu
• Bí tiểu
• Tiểu bị ngắt quãng, tia nước tiểu yếu.

Phì đại lành tính tuyến tiền liệt chèn ép đường tiểu dưới và gây ra tình trạng tiểu rắt, tiểu khó, tiểu đau

2. Viêm tuyến tiền liệt

Viêm tuyến tiền liệt thường xuất hiện sau nhiễm trùng ngược dòng của viêm niệu đạo, viêm mào tinh hoàn hoặc các vị trí lân cận vùng trực tràng. Viêm tuyến tiền liệt thường biểu hiện dưới 2 dạng cấp tính và mạn tính. Độ tuổi thường bị viêm tuyến tiền liệt là nam giới trung niên khoảng 50 tuổi.

Nếu không phát hiện và điều trị sớm, viêm tuyến tiền liệt có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng cho sức khỏe và ảnh hưởng đến khả năng sinh sản của nam giới. Một số dấu hiệu điển hình của bệnh viêm tuyến tiền liệt như:

• Đau rát khi đi tiểu
• Tiểu khó, tiểu đau, tiểu nhỏ giọt, tiểu ngập ngừng
• Cảm giác buồn tiểu liên tục
• Nước tiểu đục hoặc có máu
• Đau bụng dưới, đau bẹn, đau lưng dưới
• Đau ở dương vật, có thể đau khi xuất tinh
• Đau nhức cơ, sốt và ớn lạnh

3. Ung thư tuyến tiền liệt

Ung thư tuyến tiền liệt là dạng ung thư phát triển chậm, nếu được phát hiện sớm khi còn ở mức độ nhẹ và điều trị kịp thời có thể sống được nhiều năm. Bệnh ở mức độ nặng có thể di căn sang các vùng khác, đặc biệt là vào xương và các hạch bạch huyết, gây đau đớn và đi tiểu khó khăn, khiến nam giới gặp trục trặc trong quan hệ tình dục, xuất tinh sớm và rối loạn chức năng cương dương. Khi bị ung thư tuyến tiền liệt, người bệnh có thể gặp phải một số dấu hiệu:

• Tiểu tiện khó khăn, bị tiểu rắt (tiểu són), tiểu nhiều lần, tiểu đêm
• Đau mỗi lần đi tiểu
• Xuất hiện máu trong nước tiểu
• Xuất tinh ra máu
• Đau ở lưng, hông và đùi

4. Bàng quang tăng hoạt

Bàng quang tăng hoạt là tình trạng rối loạn khả năng co bóp ở bàng quang, dẫn đến cảm giác mót tiểu đột ngột, người bệnh phải đi tiểu ngay mà không thể nhịn được. Đồng thời, còn kèm triệu chứng tiểu rắt, tiểu gấp, tiểu nhiều lần trong ngày…

Một trong những nguyên nhân gây ra tình trạng tiểu rắt phổ biến là do bàng quang tăng hoạt

5. Viêm bàng quang kẽ

Viêm bàng quang kẽ là bệnh lý mãn tính, gây áp lực lên bàng quang, làm các tín hiệu bị xáo trộn, khiến bạn đái rắt, đi tiểu nhiều hơn nhưng lượng nước tiểu rất ít, kèm theo tình trạng đau bàng quang, đôi khi cảm thấy đau vùng chậu. Mức độ các cơn đau có thể từ khó chịu nhẹ đến dữ dội. Tuy nhiên, một số người bị viêm bàng quang kẽ mà không có bất kỳ triệu chứng nào.

Viêm bàng quang kẽ không được điều trị kịp thời sẽ dẫn đến một số biến chứng như: giảm dung tích bàng quang, cứng thành bàng quang khiến bàng quang giữ nước ít hơn. Những cơn đau mạn tính và giấc ngủ bị gián đoạn có thể gây căng thẳng, ảnh hưởng đến tâm lý, thậm chí dẫn đến trầm cảm, làm suy giảm chất lượng cuộc sống. (2)

6. Sỏi bàng quang

Sỏi bàng quang là các mảnh khoáng chất cứng ở trong bàng quang. Sỏi bàng quang hình thành khi nước tiểu bị ứ đọng lâu ngày trong bàng quang, làm các chất khoáng liên kết với nhau tạo thành khối rắn. Nếu không phát hiện và can thiệp sớm, sỏi bàng quang sẽ dẫn đến viêm loét bàng quang và gây biến chứng viêm bàng quang cấp.

Dấu hiệu nhận biết sỏi bàng quang như:

• Tiểu rắt, tiểu nhiều nhưng lượng nước tiểu ít; nước tiểu đục, đậm màu hơn bình thường.
• Đau bụng dưới, cơn đau từ âm ỉ đến dữ dội tùy thuộc vào kích thước của sỏi.

• Khi sỏi bàng quang cọ sát vào đường tiểu có thể dẫn đến tình trạng chảy máu và gây ra hiện tượng lẫn máu trong nước tiểu.

7. Ung thư bàng quang

Ung thư bàng quang là dạng ung thư mô tế bào chuyển tiếp. Các khối u có thể phát triển sâu vào trong lớp cơ bàng quang, nếu không can thiệp sớm khối u sẽ di căn đến các bộ phận khác.

Các triệu chứng của ung thư bàng quang dễ nhầm lẫn với các bệnh lý khác:

• Tiểu rắt, tiểu đau, tiểu buốt, tiểu khó, tiểu không tự chủ
• Tiểu ra máu, từng đợt hoặc đại thể suốt bãi
• Nước tiểu sẫm màu
• Mệt mỏi, chán ăn, sụt cân.

Ở giai đoạn muộn, khi ung thư bàng quang di căn xâm lấn đến các vùng lân cận, người bệnh sẽ xuất hiện các triệu chứng nghiêm trọng như: đau bên hông lưng, đau vùng xương mu, đau hạ vị, đau đầu…

8. Suy thận

Suy thận là tình trạng thận mất chức năng, không còn khả năng lọc các chất thải cho cơ thể. Người bệnh suy thận giai đoạn cuối nếu không được chạy thận hoặc ghép thận sẽ có nguy cơ tử vong cao.

Thông thường, người bệnh suy thận sẽ xuất hiện một vài triệu chứng của bệnh nhưng đôi khi không có triệu chứng nào. Một số triệu chứng của suy thận có thể xảy ra như: giảm lượng nước tiểu, tiểu rắt, tiểu khó; phù mắt cá chân, bàn chân; khó thở không rõ nguyên nhân; đau hoặc cảm thấy nặng ở vùng ngực; buồn ngủ quá mức, mệt mỏi, chán ăn, buồn nôn và nôn; sụt cân; ngứa ngáy;…

9. Sỏi thận

Sỏi thận là tình trạng các khoáng chất trong nước tiểu bị lắng đọng trong thận thành những tinh thể rắn, kích thước có thể lên tới vài cm.

Các triệu chứng của sỏi thận như đau lưng, đau vùng mạn sườn dưới, đau khi đi tiểu, tiểu rắt, tiểu ra máu, cảm giác buồn nôn và nôn; sốt và cảm giác ớn lạnh.

Sỏi thận có thể gây ra tình trạng tiểu rắt

10. Tổn thương các dây thần kinh

Một số yếu tố làm tăng nguy cơ tổn thương dây thần kinh như: lão hóa, thiếu hụt vitamin, phơi nhiễm với độc tố, nhiễm trùng, các bệnh tự miễn như viêm gan C, bệnh bạch hầu, HIV… Ngoài ra, có khoảng 30% trường hợp tổn thương thần kinh không rõ nguyên nhân.

Một số dấu hiệu tổn thương thần kinh bạn không nên bỏ qua như:

• Tê bì chân tay, cảm giác như kiến bò và nóng rát
• Đi tiểu thường xuyên, tiểu rắt, tiểu khó
• Khó hoặc không thể cử động một phần cơ thể
• Đau lan dọc một bên chân
• Đau đầu dữ dội hoặc đau như bị điện giật

11. Bệnh tiểu đường

Tiểu đường xảy ra khi cơ thể bị thiếu hụt hoặc đề kháng với insulin, khiến lượng đường trong máu tăng cao. Bình thường cơ thể sẽ tái hấp thu glucose khi đi qua thận, nhưng khi mắc tiểu đường, lượng đường trong máu tăng cao làm thận không thể xử lý hết được, từ đó gây ra tình trạng tiểu nhiều, tiểu rắt. Ngoài ra, một số triệu chứng khác của tiểu đường như: đói và mệt mỏi, khô miệng và ngứa, nhìn mờ…

Đối tượng có nguy cơ mắc chứng tiểu rắt cao

• Giới tính: nam giới có nguy cơ mắc chứng tiểu rắt cao hơn nữ giới.
• Độ tuổi: càng lớn tuổi càng có nguy cơ mắc chứng tiểu rắt.
• Người mắc các bệnh lý như tiểu đường, thần kinh, huyết áp có nguy cơ mắc chứng tiểu rắt cao hơn người bình thường.
• Người thừa cân, béo phì có nguy cơ gặp phải tình trạng tiểu rắt hơn.

Tác hại của tiểu rắt

• Tiểu rắt khiến người bệnh mất nhiều thời gian cho việc tiểu tiện, ảnh hưởng đến giấc ngủ và chất lượng cuộc sống, công việc.
• Nếu nguyên nhân tiểu rắt là do nhiễm khuẩn, có thể gây viêm nhiễm ngược dòng lên đài bể thận và niệu quản, viêm ống dẫn tinh, viêm túi tinh, viêm tinh hoàn, thậm chí có khả năng dẫn đến vô sinh.
• Ảnh hưởng đến khả năng sinh lý.

Khi nào tiểu rắt cần gặp bác sĩ?

Khi tình trạng tiểu rắt kéo dài kèm các triệu chứng khác như: tiểu khó, tiểu đau, tiểu ra máu, đau tức bụng dưới, lưng, hông, sốt cao, ớn lạnh, xuất tinh ra máu… người bệnh không được chủ quan mà nên đến ngay các cơ sở y tế chuyên khoa thăm khám, chẩn đoán chính xác nguyên nhân và có phương pháp can thiệp, điều trị sớm.

Phương pháp chẩn đoán tình trạng tiểu rắt

Để kiểm tra tình hình bàng quang có hoạt động hiệu quả không, bác sĩ có thể áp dụng một số biện pháp như: (3)

• Hỏi thăm tiền sử bệnh lý của người bệnh và người thân
• Xét nghiệm máu
• Xét nghiệm nước tiểu
• Chụp X-quang.

Bên cạnh đó, bác sĩ cũng chỉ định người bệnh thực hiện một số xét nghiệm chuyên biệt như:

• Ghi lại nhật ký đi tiểu
• Xét nghiệm niệu động học
• Chụp bàng quang
• Soi bàng quang
• Siêu âm vùng chậu
• Đo áp lực bàng quang và lượng nước tiểu còn lại trong bàng quang
• Các xét nghiệm kiểm tra bệnh lây qua đường tình dục nếu nghi ngờ.

Các phương pháp kiểm soát, điều trị tình trạng tiểu rắt

Không có một phương pháp chung để điều trị tình trạng tiểu rắt mà việc kiểm soát, điều trị tùy thuộc vào nguyên nhân gây bệnh. Nếu tiểu rắt xuất phát từ thói quen ăn uống thiếu khoa học, cần thay đổi chế độ ăn uống. Nếu do tác dụng phụ của thuốc, bạn nên trao đổi với bác sĩ điều trị. Nếu tình trạng tiểu rắt do bệnh lý gây ra cần tập trung điều trị bệnh. Một số biện pháp cải thiện tiểu rắt phổ biến như:

Chế độ ăn uống khoa học: Hạn chế các loại thực phẩm có tác dụng lợi tiểu hoặc gây kích thích hoạt động của bàng quang. Đặc biệt, không sử dụng các đồ uống có gas, caffeine, chất ngọt nhân tạo, đồ ăn cay nóng… (4)

Chế độ ăn uống khoa học, lành mạnh cũng góp phần cải thiện tình trạng tiểu rắt, tiểu khó

Luyện bàng quang: Cần tạo thói quen đi tiểu vào các khoảng thời gian cố định trong ngày. Nếu bạn mắc tiểu, không đi tiểu ngay mà cố gắng nhịn tiểu cho đến khi không nhịn được nữa, điều này giúp bàng quang giữ được nhiều nước hơn và kéo dài thời gian giữa các lần đi tiểu.

Sử dụng thuốc điều trị: Dựa vào nguyên nhân gây bệnh, bác sĩ sẽ chỉ định thuốc điều trị thích hợp. Tuy nhiên, người bệnh không được tự ý dùng thuốc hoặc ngưng dùng thuốc khi chưa có sự chỉ định của bác sĩ chuyên khoa.

Tiêm botox vào cơ bàng quang: Giúp bàng quang được thư giãn, nhờ đó, tăng khả năng giữ nước và cải thiện tình trạng tiểu rắt.

Phẫu thuật cấy thiết bị: Để hỗ trợ kiểm soát những cơn co cơ của cơ sàn chậu.

Giảm cân: Nếu nguyên nhân gây tiểu rắt là do thừa cân, béo phì.

Điều trị tiểu rắt do phì đại lành tính tuyến tiền liệt bằng liệu pháp thiên nhiên

Theo TTƯT.PGS.TS Vũ Lê Chuyên, Chủ tịch Danh dự Hội Tiết Niệu Thận học Việt nam (VUNA), tình trạng viêm mãn tính và thay đổi nội tiết dẫn đến tăng sinh mô tuyến tiền liệt. Ngược lại, sự tăng sinh tế bào và xơ hóa theo tuổi tác lại khiến tình trạng viêm mãn tính nặng nề hơn. Đó là một vòng xoắn bệnh lý.

Y học hiện đại ngày càng có nhiều bằng chứng cho thấy tình trạng viêm chính là cơ chế bệnh sinh và là điểm mấu chốt cần giải quyết mang tính quyết định trong quá trình điều trị phì đại lành tính tuyến tiền liệt.

Các nghiên cứu trên thế giới về các tinh chất chiết xuất từ Pygeum Africanum, Saw Palmetto, Crataeva Nurvala, Nettle Root Powder, Lindera Aggregata, Pumpkin Seed, Horsetail (có trong sản phẩm Fodex) cho thấy, khả năng giúp cải thiện các triệu chứng đường tiểu dưới như: tiểu phải rặn, dòng tiểu yếu, tiểu rắt, tiểu ngắt quãng, tiểu không hết, tiểu gấp, tiểu đêm, tiểu nhiều lần… do phì đại tuyến tiền liệt một cách hiệu quả và an toàn.

Sản phẩm Fodex với 3 cơ chế tác động bao gồm: Kìm hãm sự tăng trưởng của tế bào tuyến tiền liệt; điều hòa hoạt động bàng quang và chống viêm, là một lựa chọn mới mang lại nhiều hiệu quả trong phác đồ hỗ trợ điều trị phì đại lành tính tuyến tiền liệt.

Cách phòng ngừa tình trạng tiểu rắt

Một số biện pháp đơn giản giúp phòng ngừa tình trạng tiểu rắt từ sớm như:

• Xây dựng chế độ ăn uống khoa học, tập luyện thể dục thể thao thường xuyên.
• Hạn chế sử dụng các thực phẩm dễ gây kích thích bàng quang như cà phê, trà, rượu, bia, đồ uống có gas, thức ăn nóng, chất tạo ngọt tổng hợp.
• Bổ sung nhiều chất xơ, vitamin và chế độ ăn hàng ngày để tăng sức đề kháng, phòng ngừa tình trạng tiểu rắt.
• Chọn quần áo rộng rãi, thoáng mát, hạn chế mặc quần bó sát.
• Uống đủ nước nhưng tránh uống quá nhiều nước vào buổi tối, vì có thể khiến tiểu đêm nhiều, ảnh hưởng đến giấc ngủ.
• Quan hệ tình dục an toàn, thủy chung.

Khi mắc phải tình trạng tiểu rắt kéo dài, không cải thiện được, người bệnh nên chủ động đến các cơ sở y tế chuyên khoa để thăm khám và chẩn đoán chính xác nguyên nhân, từ đó có phác đồ điều trị thích hợp. Tránh tình trạng chủ quan, để lâu không thăm khám dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm.